BLOG

Transport ponadgabarytowy – jakich ładunków dotyczy?

Kategoria: Blog

transport ponadgabarytowy

Transport kołowy odgrywa kluczową rolę we wszystkich rodzajach przewozów – zarówno pasażerskich, jak i towarowych. Za pomocą firm przewozowych obsługujących większość krajowych przedsiębiorstw przewozi się ponad 9 razy większy tonaż niż przy wykorzystaniu znajdujących się na drugim miejscu kolei.

W przypadku popularnych w krajach zachodniej Europy przewozów wodnych dysproporcja jest jeszcze większa – masa ładunków wożonych autami dostawczymi i ciężarowymi to aż o przeszło 380 razy więcej niż przy korzystaniu z wodnych dróg śródlądowych. Przyczynia się do tego zarówno coraz lepiej rozwinięta sieć dróg ekspresowych i autostrad, jak i systematyczna poprawa stanu dróg krajowych. Nic więc dziwnego, że wśród różnych rodzajów ładunków samochodowy transport ponadgabarytowy  stanowi zdecydowaną większość, pozostawiając daleko w tyle mający duży potencjał w tym obszarze transport rzeczny. Przyjrzyjmy się bliżej znaczeniu transportu ponadgabarytowego, zobaczmy jakie rodzaje ładunków kwalifikują się do tej kategorii oraz jakie są wymagania związane z ich obsługą.

Czym są ładunki ponadgabarytowe?

 Transport ładunków ponadgabarytowych, które nazywane są także ładunkami ponadnormatywnymi lub nienormatywnymi, odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu wszelkiego rodzaju zakładów przemysłowych, pozwalając na przewóz niezbędnego do ich działania wyposażenia. Zdecydowana większość przewozów ponadgabarytowych jest związana z transportowaniem maszyn lub urządzeń przeznaczonych dla zakładów pracy działających w różnych branżach. W ten sposób przemieszczane są pojedyncze maszyny, elementy linii produkcyjnych, które nie mogą być zdemontowane, a także elementy rozmaitych instalacji – kominów, kotłów, zbiorników. Z możliwości transportu nienormatywnego korzystają firmy wytwarzające i zamawiające wszelkiego rodzaju konstrukcje o dużych rozmiarach i masie oraz urządzenia od elementów dużych suwnic lub dźwigów po maszty, wsporniki, przęsła i filary, a często także fragmenty więźby dachowej szczególnie dużych budynków czy hal. Do kategorii przewozów ponadgabarytowych zalicza się też rzadkie w naszym kraju przewozy budynków lub innych obiektów budowlanych, a także jednostek pływających i pojazdów szynowych – tramwajów, wagonów kolejowych czy lokomotyw.

O ładunku ponadgabarytowym można mówić wówczas, gdy przekracza on parametry określone w przepisach o ruchu drogowym. Zgodnie z nimi ładunek ponadnormatywny to taki, który wystaje poza powierzchnię ładunkową o więcej niż 2 metry lub więcej niż 1/3 tej powierzchni. Ważna będzie również szerokość ładunku i jego wysokość – w przypadku tych wartości ładunek nienormatywny ma ponad 2,5 metra szerokości i wysokość przekraczającą 4 metry. Istotna okazuje się również masa, która przy ładunkach ponadgabarytowych przekracza 42 tony.

Tradycyjnie ładunki ponadgabarytowe dzieli się na kilka kategorii. Do ładunków ponadnormatywnych zwykłych zalicza się te, których masa nie przekracza 25 ton, natomiast szerokość zawiera się w przedziale do 3,5 do 4 metrów, długość to 15–16 metrów, a wysokość między 3 a 3,5 metra. Ładunki nienormatywne specjalne to takie, gdzie szerokość wynosi do 7 metrów, długość to mniej niż 5 metrów, a masa jest niezbyt duża. Ładunki ponadgabarytowe ciężkie to z kolei te, gdzie masa wynosi między 70 a 100 ton. Ładunki ciężkie o masie skupionej to ładunki, których wymiary zewnętrzne są niewielkie, natomiast masa bardzo duża, nierzadko przekraczająca kilkaset ton. Ładunki długie charakteryzują się z kolei zdecydowanie wykraczającymi poza standardy rozmiarami, sięgając nawet 60 metrów. Większość ładunków zaliczanych do tych kategorii można przewozić za pomocą transportu kołowego, choć może to wymagać zastosowania specjalnego wyposażenia.

W jaki sposób może się odbywać przewóz ładunków ponadgabarytowych?

 Transport ponadgabarytowy może być wykonywany zarówno przy pomocy samochodów ciężarowych ze standardowymi naczepami, jak i rozwiązań przystosowanych do zdecydowanie większych rozmiarów i obciążeń. Z naczep standardowych korzysta się wówczas, gdy masa nie przekracza 25 ton, a wymiary zewnętrzne 7 metrów szerokości i 15 długości, a przy wykorzystaniu naczepy rozsuwanej nawet 21 metrów. Przy większych rozmiarach i masach niezbędne będą naczepy specjalne – dłużycowe, które mogą osiągać 36–45 metrów długości i radzić sobie z masą do 50 ton. W razie gdy w grę wchodzi ładunek o dużej wysokości, można skorzystać z naczep o obniżonej platformie lub ciężkiej naczepy niskopodłogowej. Naczepy przystosowane do większych obciążeń to konstrukcje wieloosiowe. Przy największych obciążeniach i wymiarach ładunku używane są naczepy modułowe, które składają się z wieloosiowych zespołów, które można dowolnie zestawiać, często wyróżniających się tym, że wszystkie koła są skrętne, a manewrowanie jest możliwe dzięki sterowaniu zdalnemu i własnemu napędowi elektrycznemu.

W przypadku przewozu ładunków wielkogabarytowych może być konieczne korzystanie z pomocy jednego lub dwóch pilotów wspomagających przejazd i informujących innych użytkowników drogi o przejeździe pojazdu ponadnormatywnego. W operacji transportowej musi brać udział przynajmniej jeden pilot, jeżeli co najmniej jeden z parametrów przekracza ustalony limit – długość większa niż 23 metry, szerokość ponad 3,2 metra i wysokość od 4,5 metra wzwyż. Konwój musi się składać z dwóch pojazdów pilotażowych w sytuacji, gdy wysokość przekracza 4,7 metra, szerokość jest większa niż 3,6 metra, a długość na ponad 28 metrów. W tym przypadku istotna będzie także masa wykraczająca poza 60 ton. Drugi pilot może być także niezbędny wówczas, gdy warunek taki postawi organ, który wydaje zezwolenie na przejazd.

Przygotowanie przewozu ponadgabarytowego obejmuje także bardzo szczegółowe planowanie trasy przejazdu oraz przeprowadzenie wizji lokalnej pozwalającej na weryfikację stanu technicznego drogi i otaczającej ją infrastruktury. Zgodnie z przepisami na trasie m.in. nie mogą występować przełomy lub osuwiska, szerokość skrajni drogi musi być większa od szerokości zespołu pojazdów o przynajmniej 1 metr, podobny warunek dotyczy wysokości skrajni i wysokości pojazdu wraz z ładunkiem. W ramach sprawdzania trasy zweryfikowane powinny być szerokości dróg oraz promienie zakrętów, należy też zapoznać się z rozkładem znajdujących się nad drogą i w jej pobliżu sieci trakcyjnych. Konieczne będzie też zlokalizowanie możliwych przeszkód – rond, wysepek, progów zwalniających, a ponadto kontrola wymiarów przejazdów przez mosty i wiadukty oraz ich dopuszczalne obciążenia. Istotne może być również rozmieszczenie znaków drogowych.

Formalności i pozwolenia związane z transportem ponadgabarytowym

 Przewóz ładunków ponadgabarytowych wiąże się z koniecznością uzyskania odpowiednich pozwoleń. Poza dokumentami niezbędnymi przy wykonywaniu przewozów drogowych potrzebne będzie specjalne zezwolenie na przewóz ładunku ponadgabarytowego określające dodatkowe warunki, które muszą być spełnione przez przewoźnika. Mogą one wskazywać na konieczność zapewnienia asysty pilota, mimo braku takiego obowiązku wynikającego z parametrów ładunku, określać warunki, na jakich można korzystać z mostów i wiaduktów, a także podawać czas, w którym może być realizowany przejazd na konkretnych odcinkach, jak również nakładać obowiązek specjalnego zabezpieczenia pasa drogowego w trakcie przejazdu. W przypadku, gdy przejazd wiąże się z ruchem zespołu pojazdów lub pojedynczego pojazdu o długości większej niż 40 metrów, długość pojazdów przewożących ładunek wynosi więcej niż 120 metrów albo szerokość jezdni jest mniejsza niż 3 metry, niezbędna będzie również eskorta Policji.

Przepisy określają 7 kategorii pozwoleń na przewóz ładunków wielkogabarytowych. Kategoria I obejmuje pojazdy o wymiarach i masach oraz nacisku na jedną oś nieprzekraczających dopuszczalnych wartości. Kategoria II jest przeznaczona dla pojazdów wolnobieżnych, ciągników rolniczych lub zespołów tych pojazdów składających się także z przyczepy specjalnej. Pozwolenie tego rodzaju jest wydawane na 12 miesięcy dla pojazdów o nacisku na jedną oś nie większym niż dopuszczalny na konkretnej drodze i przy szerokości mniejszej niż 3,5 metra. Kategoria III jest przeznaczona dla pojazdów o nacisku na jedną oś nie większym niż dopuszczalny na konkretnej drodze, szerokości do 3,2 metra oraz długości 15 metrów dla pojedynczego pojazdu lub 23 metrów dla zespołu pojazdów. Wysokość nie może być większa niż 4,3 metra. Zezwolenie jest wydawane na 1, 6, 12 albo 24 miesiące przez starostę lub naczelnika urzędu celnego. Kategoria IV obejmuje te same zasady co III, jest jednak wydawana przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, a dodatkowo może dotyczyć zespołu pojazdów z osiami skrętnymi o długości 30 metrów. Pozwolenie kategorii V zawiera w sobie wszystkie elementy kategorii IV, pozwala jednak na przewóz pojazdów z ładunkiem o masie do 60 ton. Kategoria VI powtarza wszystkie warunki kategorii V, ale umożliwia przejazd pojazdu lub zespołu pojazdów o szerokości 4 metrów na drodze dwujezdniowej w tym autostradzie, drodze ekspresowej albo drodze krajowej. Zezwolenie kategorii VII jest wydawane w sytuacji, gdy ładunek nie może być zakwalifikowany do żadnej z kategorii od I do VI. Zezwolenie to jest wydawane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad i wymaga uzyskania zgód na przejazd od zarządców dróg, którymi ma się on odbyć. W przypadku, gdy przejazd nie wykracza poza granice miasta na prawach powiatu i nie odbywa się po autostradach ani drogach ekspresowych pozwolenie może wydać prezydent miasta.